Kovid-19 pandemisinin diş hekimliğindeki etkileri hakkında neler söylemek istersiniz?
Kovid 19 pandemisinin diş hekimliğine etkilerini, çalışma alanlarımıza göre 4 kısma ayırarak inceleyebiliriz. Genel olarak maddi, psikolojik kayıpların yanında Kovid 19 nedeniyle kaybettiğimiz meslektaşlarımız en büyük etki bence.
Özel kliniklerde çalışan meslektaşlarımız bu süreçte başlarda sadece acil hasta alımına yönelik Sağlık Bakanlığı genelgesi çerçevesinde, hastalarının tedavilerini öteleme, yarım bırakma (özellikle elektif işlemleri erteleme), kişisel koruyucu ekipman (KKE) temininde zorluk, yanında çalışan personel ve diğer giderler için mali yetersizlik, Kovid 19 pozitif olma endişesi gibi sorunlarla karşılaştılar.
Kamuda çalışan diş hekimleri de aynı problemlerin yanında filyasyonda karşılaştıkları zorluklar, ADSM’lerde fazla ve belirsiz çalışma saatleri, KKE temini yetersizlikleri, Kovid-19 ödeneği alamama, döner sermaye ödenmemesi gibi sorunlar yaşadı.
Fakültelerde, kamuda karşılaşılan sorunların yanında öğrenci eğitiminde belirsizlik, pratik temelli eğitimin verilemeden mezun olma, halen artan kontenjanlar en ciddi sorunlar oldu. Öğrencilerimizin yetersiz eğitim almaları, atama ve DUS belirsizliği ile giderek nitelikli çalışma ortamlarının azalmasını hızlandıran bir pandemi süreci yaşıyoruz.
Ülkelerin salgına karşı tutumları farklılık gösteriyor. Pandemi döneminde diğer ülkelerdeki diş hekimliği tedavileri, kapatma kararları nasıl gerçekleşti? Önümüzdeki süreçte gelecek dalgalar için nasıl hazırlıklar yapılıyor?
Tüm dünya ülkelerinde pandeminin ilk 3 ayında sadece acil işlemlere bakıldı, bazı ülkeler bu süreçte ister kamuda ister serbest çalışsın tüm diş hekimlerinin kaybettikleri gelirlerinin %70-80’ini ödediler. Şu anda birçok ülke bizim de aldığımız kararlar ve sorunlarla karşı karşıyalar, aynı sorunları değişik boyutlarda yaşıyoruz.
Önümüzdeki süreçte gelecek dalgalara biz diş hekimleri, ‘Her hasta enfektedir’ anlayışı ile hazırız. Burada sorun, toplumsal olarak alınan halk sağlığını koruma temelli önlemlerin uygulanabilirliği. Haziran ayında alınan kararlar ile yeni normalleşme diye adlandırılan gevşemenin yarattığı pandeminin pick yapması ortada.
Salgın nedeniyle hastaların sağlık kuruluşlarına gitmekten kaçınması ve sağlıklarına daha fazla özen göstermesi, tele-tıp ve evde sağlık gibi kavramları öne çıkardı. Bu tür eğilimlerin etkinliğini, ağız ve diş sağlığı açısından nasıl değerlendirirsiniz?
Hastalarımızın diş hekimine gitmekten çekinmesinden çok ‘evde kal’ kavramı koruyucu önlemler açısından (diş fırçalama, ağız hijyeni, beslenme alışkanlıkları vs.) belki de bir farkındalık yarattı. Tele-tıp, evde sağlık gibi uygulamalar, pratik tedavi ağırlıklı diş hekimliği açısından çok sınırlı ve medyadaki yetersiz kişilerin kontrol edilmesi açısından yarardan çok zarar getirebilir.
"Filyasyon Ekiplerinde Çalışan Tüm Diş Hekimlerine Minnet Borçluyuz"
Ülkemizdeki diş hekimlerinin pandemi sürecinde verdiği mücadeleyi nasıl değerlendiriyorsunuz?
Özellikle kamuda filyasyonda görev tanım ve zamanı belli olmadan çalışan tüm diş hekimlerine minnet borcumuzu iletiyorum. Diş hekimleri en riskli meslek grubu olmalarına rağmen aldıkları eğitim ve mezun olurken ettikleri yemin doğrultusunda mesleklerini uyguladılar. KKE temini, maddi sorunlar, enfekte olma riski, yaşadıkları psikolojik tedirginliklere rağmen görev başında kaldılar.
Diş hekimlerine dair verileri de sormak isteriz. Toplam kaç diş hekimimiz var, kaçı kamuda çalışıyor? Bu diş hekimlerinin ne kadarı filyasyon ekiplerinde görevli?
Bu seneki mezunlar hariç, çalışan toplam diş hekimi sayısı 37 bin 108’dir. Bu rakamın 17.001’i kamuda, 20 107’si serbest çalışıyor. Filyasyonda görevlendirilen diş hekimi sayısı konusunda Sağlık Bakanlığı’ndan defalarca bilgi istediğimiz halde bir bilgi akışı olmadı ama kabaca üniversitelerdeki uzmanlık öğrencilerinin yüzde 50’si, ADSM’lerde çalışanların yüzde 70-80’i filyasyonda görevlendirildiler.
Bildiğimiz kadarıyla diş hastaneleri bazı illerde aylardır kapalı, bazılarında sadece acil tedavi hizmetleri sunuluyor. Diş tedavileri açısından, kamu hastanelerindeki uygulamalar hakkında bilgi alabilir miyiz?
Hiçbir zaman kapalı kalma diye bir uygulama olmadı. Mart-Nisan-Mayıs aylarında Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu’nun uygundur olarak yayınladığı acil tedavilere yönelik hasta alımı, 1 Haziran’dan sonra da elektif işlemler dahil hasta alınıyor. Özellikle gene Sağlık Bakanlığı’nın Haziran’da yayınlanıp 24 Temmuz’da yenilediği pandemi sürecinde hasta bakımı algoritması gereği, fiziki düzenlemelere yönelik alınacak tedbirlerin yapılmasından doğan farklılıklar var şu anda.
Filyasyon ekiplerinde görev alan diş hekimleri pek çok sorun ile mücadele ediyor. Sorunlar ve nasıl çözülebileceği konusunda görüşlerinizi alabilir miyiz?
Bu konuda defalarca açıklama yaptık, sorunları ve çözümlerini ilgili makamlara ilettik. Çözüm meslek örgütlerini sürece katmak ve halk sağlığını korumaya, pandemiyi önlemeye yönelik gerçekçi tedbirlerin bir an önce alınmasıdır. Sağlığı, ekonomiye kurban etmemeliyiz.
Bu röportaj, Dişhekimliği Dergisi’nin 140’ıncı sayısında Covid-19 kapak konusu içerisinde yayınlanmıştır. Röportajın devamını okumak için buradan abone olabilirsiniz.
Röportaj: Elvan Genç (VYG)
