Stres kaba bir tanimlama ile olmasi gerekenlerin olmamasi, gerçeklesmemesidir. Diger bir ifade ile anormal hallerdir, beklenmeyendir. Psikolojik olarak bir zorlanma hali seklinde de tanimlanabilir.
Stres arastirmalariyla taninan Hans Seyle de stresi organizmanin herhangi bir duruma karsi gösterdigi siradisi tepki olarak anlatir. Beyin genellikle olaylara iki tepki ile karsilik verir: Savas ya da kaç. Her iki halde de insan sikinti yasamaktadir. Bu durumda beyin tarafindan otomatik bir sekilde ve bilinçli olarak gerçeklesmeyen iki hormon salgilanir.
Stres hormonlari da denilen adrenalin ve noradrenalin, sistemin tekrar dengeye gelmesini amaçlamaktadir. Beyin bu iki hormonu salgilamakla bedeni, kisa bir süre de olsa, bilinçaltinin etkisinden
kurtarmaya yardimci olur.
Tehlike algilamasi
Savas ya da kaç durumlari, beyin tarafindan tehlike olarak algilanir. Bilinçaltinin birinci görevinin
bedeni korumak oldugu düsünülerek, vücut topyekün alarm haline girer.
Stres hallerinde yasanan baska bir olumsuzluk da, bilinçaltinin hakim olmasi dolayisiyla, kontrol
disi düsüncelerin zihne hücum etmesidir. Kisi genellikle ne yapacagini sasirir. Etrafindan destek ister.
Öyle bir tavir sergiler ki, yaninda bulunanlar da bir panik atmosferine girdiklerinden yardim etmeleri
gerektigini pek düsünemezler. Aslinda stres halinde kisi kendisi ile bas basadir.
Barbara J. Braham, Stres Yönetimi adli çalismasinda alarm halindeki görüntüyü resmeder: Kalp
atisi hizlanir, kan el ve ayaklardan çekilir ve derin kas gruplarinda birikir. Ayrica gözbebekleri büyür, çene
kasilir, kan dolasimina çok yüksek miktarda adrenalin, seker ve yag karisir. Solunum yavas, derin
diyafram solunumundan, yüzeysel gögüs solunumuna dönüsür.
Hayati bir tehlike söz konusu ise, örnegin bir trafik kazasi halinde bu sistemin çalismasi, vücudun
sagligi açisindan önemlidir. Çalismamasi ise bir felaket olarak nitelendirilebilir. Ancak hayati olmayan
durumlarda, sistemin sik sik çalismasi, bedeni yipratmaktan baska bir sey degildir.
Stresi kontrol
Peki stres halinde ne yapilir? Öncelikle psikolojik bir zorlanma oldugunun farkina varilmasi gerekir.
Yani kisi kendi kendine Su an bir stres içerisindeyim. Bunu atlatmam gerekir. düsüncesini
tekrarlamalidir. Bu, kisinin, olayin farkina varmasini saglar.
Ardindan zihnindeki kontrol disi düsünceleri kontrol etmek için, zihne bilinçli olarak bir emir vermelidir. Bilinçalti, bilincin emri altinda oldugundan, verilecek her direktif hemen yerine getirilecektir. Kontrol disi düsüncelerin zihin içinde cirit atmalarini engellemek için dur denilmesi yeterlidir. Üçüncü asama olarak, yine bilinçli bir sekilde bilinçaltina direktifler vermeye devam edilmelidir:
Sakin ol. Telaslanmaya gerek yok. Her sey kontrol altinda. Bu tip emirler de bilinçalti tarafindan derhal
yerine getirilecektir.
Dördüncü asamada artik stres bir dereceye kadar kontrol altindadir. Ancak etkisini tamamen yok etmek için son darbe vurulmalidir. Geçici bir durumla karsi karsiya olundugu hatirlanmalidir. Bir hafta, bir ay, bir yil sonra bu stres halinin kisisel tarih içerisindeki yeri nedir? sorusu sorulmalidir. Genellikle bu sekilde soru soruldugunda ve genis bir perspektiften bakildiginda, içinde bulunulan stres durumu denizdekidamla hükmüne düsecektir.
Son asamada, stres halini yönetme ve ondan istifade etme söz konusudur. Örnegin trafik sikisikligi yasayan bir kimse, yukarida sayilan asamalari geçtikten sonra, araç içerisinde neler yapabilecegini düsünebilir. Yaninda kitap varsa okuyabilir. Isle ilgili kafasina takilan bir sorun için alternatif üretmeye çalisir. Stresten kaçmak yerine onu yönetmek, kisiyi daha da güçlendirecektir.
Nejat Sezik
Kaynak: Başarı Yolu
