Ülkemizde kamuda ve özel laboratuvarlarda kaç diş teknisyeni görev yapıyor? Sektörün büyüklüğü ve üretim kapasitesi hakkında bilgi verir misiniz?
Özel sektörde ülke genelinde yaklaşık 2 bin ruhsatlı laboratuvar, kamudaki Ağız Diş Sağlığı Merkezlerine, özel diş kliniklerine ve yurtdışı pazarına hizmet vermektedir. Sektör bünyesinde kamuda ve özel laboratuvarlarda yaklaşık 30-35 bin diş teknikeri ve yardımcı personel çalışmaktadır.
Sektör hacmi, Türkiye genelinde kamu ile özel sektör arasında farklılık göstermektedir. Kamu hastanelerine yapılan üretim hacmi yıllık ortalama 1 milyar TL değerindedir. Özel laboratuvarların, özel kliniklere yaptığı üretim hacminin yıllık yaklaşık değeri de 1 milyar TL’dir. Özel laboratuvarların yurt dışı pazarına yaptığı üretimin hacmi ise yıllık yaklaşık 200 milyon Euro’dur. Bu dağılım sektördeki laboratuvarların üretim kapasitelerine, makine sayılarına ve hangi alana hizmet ettiğine göre değişkenlik gösterir.
Pandemi sürecinde diş teknisyenlerinin çalışmaları nasıl etkilendi? Kamuda ve özel sektörde yaşanan sorunlar nelerdir?
Pandemi sürecinde sağlık sektörünün bir kolu olan Ağız ve Diş Sağlığı Merkezleri kapatılmıştır. Günümüzde Ekim ayında, halen tam kapasite ile faaliyetleri başlamamıştır. Pandemi sürecinde kamuda çalışan diş hekimleri filyasyon ekiplerine dahil edilmesinden ve hasta-doktor ilişkisinde temasın birebir olmasından kaynaklı olarak, sektörde hastalığın yayılma ihtimalinin yüksek olduğu göz önünde bulundurulmuş ve Sağlık Bakanlığı uygulamasına göre acil durumlar haricinde işlem yapılmamaktadır. Özellikle tek gelir kaynağı bu merkezlere hizmet sunmak olan diş laboratuvarları iş yapamadığı için borçlarını döndürememekte ve binlerce çalışanını da ister istemez mağdur etmektedirler. Salgından en çok etkilenen meslek grubu olarak, laboratuvarlarımız ve Ağız Diş Sağlığı Merkezlerinde çalışan personellerimizin tamamı, teknik personel olduğundan öncelikle sorunun doğru tespiti yapılıp sonrasında çözümler üretilmelidir.
Özel kliniklere hizmet vermekte olan diş laboratuvarlarının faaliyetlerini sürdürme durumu kamu hastanelerine çalışan laboratuvarların durumuna göre nispeten daha iyi durumdadır. Hatta hastaların kamuda ağız ve diş sağlığı hizmeti alamadıkları için özel kliniklere yönelmeleriyle birlikte üretim kapasiteleri artmıştır.
Tüm bu sorunlara çözüm bulmak adına Sağlık Bakanlığı yetkilileriyle irtibat kurularak görüşmeler yapıldı. Ancak pandeminin seyri değişken olduğu için ne zaman tam kapasite ile faaliyet gösterilebileceği konusu belirsizliğini koruyor.
Normalleşme süreci diş teknisyenlerine nasıl yansıdı?
Sektörün pandemi sürecinin başından beri eski üretim kapasitesinin altına düştüğü aşikardır. Üç ay boyunca hiç çalışılmadı. Normalleşme sürecine girilmesiyle ilk olarak özel klinikler faaliyet göstermeye başladı. Akabinde yurt dışına iş yapan laboratuvarlar faaliyete geçti. Ancak vaka sayılarının her geçen gün artması sebebiyle kamu hastaneleri acil hastalar haricinde hizmet vermemekte ve bundan kaynaklı olarak kamu hastanelerine hizmet vermekte olan laboratuvarlar faaliyete geçememektedir. Sektörde çalışan diş teknikerleri ve yardımcı personelin bir bölümü kısmi çalışma ödeneğinden faydalanmakta bir kısmı bundan bile faydalanamamaktadır.
Kamu hastanelerine hizmet veren laboratuvarlar geçen yıllara oranla çok düşük üretim yapmaktadır. Özel kliniklere çalışan laboratuvarlar ise son zamanlarda geçen yıllardaki üretim kapasitelerini yakalayabilmiş durumdadır.
"Yüzde 18 ile Mal Alıp Yüzde 8 ile Fatura Etmekteyiz"
Diş laboratuvarlarını ekonomik açıdan rahatlatmak ve istihdamı korumak adına neler yapılabilir?
Laboratuvarların demirbaş ve sarf malzemelerde en azından tedarik kolaylığı sağlanmalıdır. Kapalı laboratuvar işletmelerine Kovid 19 sonrası değişen diş laboratuvarları uygulamalarında yatırımlar için orta ölçekli KOBİ desteği sağlanmalıdır. Kredi borcu olan laboratuvar çalışanlarının kredilerinin faizsiz yeniden yapılandırılmasını, sicil affı çıkartılarak devlet bankalarından 6 ay ödemesiz faizsiz kredi ile finansal destek sağlanıp borçlarının kapatılmasını istiyoruz. Salgın sonrasına kadar, vergi ve SGK primlerini ödeyemeyen firmaların ödemeleri, tekrar faaliyetlerine başlayana kadar ertelenerek faizsiz yapılandırılmalı, firmalar üzerindeki mali yükün azalması için destek verilmeli ya da esneklik sağlanmalı. Sağlık hizmetlerinde yüzde 18 KDV ile mal alıp yüzde 8 ile fatura etmekteyiz. Aradaki yüzde 10'luk adaletsizliğin gözden geçirilmesini ve en az bir yıl süreyle KDV diş protez laboratuvarları için yüzde 1 olarak uygulanması sağlanmalı. Firmaların istihdamında azaltmaya gitmemek açısından diş laboratuvarları için normale dönülene kadar, kısa çalışma ödeneğinin koşulsuz uygulanarak uzatılması sağlanmalı.
Federasyon Başkanından Diş Hekimlerine Çağrı:
“Ruhsatlı Diş Laboratuvarlarını Tercih Edin”
Ağız ve Diş Sağlığı sektöründe, diş hekimleri ve diş teknisyenleri birlikte çalışmaktadır. Her iki meslek grubu da birbirleri olmadan bu sektörde faaliyetlerini sürdüremez. Bu sebeple karşılıklı olarak hoşgörüyle ve saygı çerçevesinde, hastalara sağlıklı ve en iyi hizmeti vermek ilk hedefimiz olmalıdır. Sizin aracılığınızla diş hekimlerine bir çağrımız olacak; İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’nun yürürlüğe koyduğu ÜTS sistemi ile birlikte diş hekimlerinin özel kliniklerde faaliyet verirken, ruhsatlı diş laboratuvarlarını tercih etmelerini istiyoruz. Ruhsatsız diş laboratuvarlarının tercih edilip sayılarının artması, hastalara verilmesi hedeflenen sağlıklı ve kaliteli hizmetten uzaklaşılması anlamına gelir. Öte yandan Sağlık Bakanlığı koşullarına uyan, İl Sağlık Müdürlüğü ve Valiliklerce ruhsatlandırılmış diş protez laboratuvarları gösterdiği özen karşısında hak ettiği kazancı sağlayamaz. Tüm diş hekimlerinin bu hassasiyeti göstermesini temenni ederiz.
Bu röportaj, Dişhekimliği Dergisi’nin 140’ıncı sayısında Covid-19 kapak konusu içerisinde yayınlanmıştır. Dergiyi okumak için buradan abone olabilirsiniz.
Röportaj: Elvan Genç (VYG)
