Fırçalar Sınıfta Dişler Yolunda projesi; Sağlık ve Milli Eğitim Bakanlıkları, Diş Dostu Derneği, Kırıkkale Üniversitesi, gönüllü dişhekimleri, veliler ve lise öğrencilerinin katılımıyla 16 şehirde yürütülen bir sosyal sorumluluk projesidir. 6-9 yaş arasındaki ilköğretim öğrencilerini kapsayan projeyle öğrencilerin dişleri florlanarak koruma altına alınması ve diş fırçalama alışkanlığı kazandırılması amaçlanıyor. Buna ek olarak yapılan eğitim seminerleriyle de öğrencilerin velileri ve öğretmenleri ağız-diş sağlığı konusunda bilinçlendiriliyor. Fırçalar Sınıfta Dişler Yolunda projesinin yurtdışında uzun yıllardır uygulandığını ve son derece başarılı sonuçlar elde edildiğini belirten Diş Dostu Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Dişhekimi Güngör Doğaner ile projenin önemini ve yapılan çalışmaları konuştuk.
Güngör Bey kısaca sizi tanıyabilir miyiz?
1966 İzmir Karşıyaka doğumluyum. Pertevniyal Lisesinden mezun olduktan sonra İstanbul Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesini bitirdim. Kliniğimde serbest dişhekimi olarak meslek yaşantımı sürdürmekteyim. Halen devam etmekte olan adli tıp doktoramın yanı sıra sosyal sorumluluk projeleri içinde yer almaktan mutluluk duyuyorum. Bu kapsamda özellikle çocuklar ve gençlerle ilgilenmek beni çok mutlu ediyor. Diş Dostu Derneği Yönetim Kurulu adına Fırçalar Sınıfta Dişler Yolunda projesinin İstanbuldaki çalışmalarını koordine ediyorum.
Fırçalar Sınıfta Dişler Yolunda oldukça güzel bir slogan, bir hikayesi var mı?
Aslında proje ilk olarak Dişler Yolunda ismiyle 2000 yılında oluşsa da sadece eğitim boyutunu içermekteydi. 2004 yılından itibaren bugünkü şekli oluşmaya başladı. 2007 yılından bu yana Doç Dr. Türksel Dülgergil Fırçalar Çantada Dişler Yolundaadıyla projeyi geliştirmeye başladı. Fırçalar çantada eve gidip geri dönmemeye başlayınca 2009 yılının başından bu yana Fırçalar Sınıfta Dişler Yolundaadıyla uygulamaya devam ediliyor.
Fırça ile dişlerin florlanması yeni uygulama mı?
Bu önemli çalışma 1960 yılından bu yana İsviçrede uygulanan, başarıya ulaşmış ve birçok dünya ülkesi tarafından uygulanmakta olan bir projedir. İkinci Dünya Savaşı sonrasında dolgu ve tedavilerle diş çürükleri karşısında başarıya ulaşamayan İsviçreli dişhekimleri koruma çalışmalarına Brush on gel uygulamasını geliştirmişler. İsviçrede ana sınıfları, 1-6. sınıfları kapsamaktadır. Dünyada Çin, Polonya gibi birçok ülkede proje uygulanmaktadır. Ülkemizde biz bu projeyi ilkokul 1., 2. ve 3. sınıf çocuklarına uyguluyoruz. Uygulama İsviçrede her okulda gönüllü dişhekimi ve gönüllüler ile devam ediyor. Ülkemizde Doç. Dr. Türksel Dülgergil, Anadoludaki saha çalışmaları sırasında lise ve üniversite öğrencilerinin de projenin içine dahil edilmesini sağladı. Bu, projenin diğer uygulamalar içinde bize özgü olan bir durum. Projenin hızla yayılması bu özelliği sayesinde gerçekleşmektedir.
Projenin içeriği hakkında bilgi verir misiniz?
Yapılan bir araştırmaya göre Amerikada 6 yaş dişlerine yapılan tedavi masrafları bazı sistemik hastalıkların tedavi masraflarını geçiyor. Eğitim çalışmalarında kalp rahatsızlığı, diyabeti olanların ellerini kaldırmasını istiyoruz. 100 kişilik bir gruptan sadece 2 ya da 3 kişi el kaldırırken, dişlerinde sorunu olanların kaldırdığı eller grubun yarısını oluşturuyor. İşte bu bize ne kadar büyük bir sorunla karşı karşıya olduğumuzu gösteriyor.
Şu anda 16 şehirde uygulanmakta olan proje Türkiyede 6-9 yaşları arasındaki ilköğretim okullarındaki öğrencileri kapsıyor. Fırçalar Sınıfta Dişler Yolunda projesi Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve Diş Dostu Derneği gönüllüleri ile birlikte devam ediyor. Projede sağlık meslek liseleri, hemşirelik yüksek okulları, kız meslek liselerinin çocuk gelişimi bölümlerinde okuyan öğrenciler başta olmak üzere veliler, gönüllü dişhekimleri ve dişhekimliği öğrencileri görev alıyor.
Öncelikle söz konusu bu liselerdeki öğrencilere ve velilere eğitim veriyoruz. Eğitim kısmı büyük önem taşıyor çünkü aldıkları eğitim sonucunda insanlar ağız-diş sağlığı konusunda çok az şey bildiklerinin farkına varıyorlar. Seminerlerimizde 6 yaş dişinin insan yaşamında ne derece önemli olduğunu vurgulamaya çalışıyoruz. Yapılan araştırmalara göre 6-9 yaş grubundaki çocuklara diş fırçalama alışkanlığı yerleştirilir ve florlama uygulanırsa 9 yaş sonrasında 6 yaş dişlerinde yaşanabilecek diş çürüklerinin yüzde 40 oranında önüne geçilebilir. İşte bu yüzde 40 bizim çalışmamamızın temel amacı. Seminerlerden sonra uygulama aşaması geliyor. Öğrencilerin dişlerine bir diş fırçasıyla flor uygulanıyor. Ancak 6 yaşında daha kalem tutmayı yeni öğrenen öğrencilerin bu özelliğini bildiğimiz için fırçalama işini eğitim verdiğimiz lise öğrencileri yapıyor. Bu öğrenciler ellerinde eldivenleri ve maskeli şekilde uygulamayı son derece sağlıklı bir şekilde yerine getiriyor. Bu uygulama yılda 4 defa üç yıl boyunca devam ediyor. Çocuklarımız diğer uygulamaları ise öğretmenleri ve gönüllü ablaları eşliğinde kendileri yapıyorlar. Aynı anda 100-150 ilköğretim öğrencisinin dişleri 10 dakikada florlanıyor.
Eğitim çakışmalarında genel vücut sağlığımız ile ilgili hangi konularda bilgiler veriyorsunuz?
Özellikle çürük ve çürüğün nasıl oluştuğu temel konumuzu oluşturuyor. Çürük bulaşıcımıdır, beslenme ile ilgisi, vücudumuza ağızdan mikroorganizmalar nasıl bulaşır, çürükten korunma yöntemleri, diş eti sağlığı gibi konularda grupların yaş ve eğitimine uygun bilgiler veriyoruz.
Bir örnek vermek gerekirse; domuz gribi salgını sırasında üniversitelerin enfeksiyon hastalıkları bölümlerinde görevli akademisyenlerimiz, ağızlardaki mikroorganizmaların elemine edilmesi amacıyla ağzımızı tuzlu su ile gargara yapmamızı istemişlerdi. Çünkü salgın esnasında bu mikroorganizmalar akciğerlere inerek akciğer enfeksiyonlarına sebebiyet verdi. Domuz gribi virüsü insanların direncini düşürüyor, ancak ölümler bu virüsten oluşmadı. Ölümlerin ağızdaki flora içinde bulunan mikroorganizmalar kaynaklı olabileceği şeklinde bilgiler verildi. Diş taşları ve çürüklerin negatif etkisi belirtildi. Bu sebeple ağzımızın ve çocuklarımızın ağız-diş sağlığının korunabilmesi için hizmet vermemiz çok önemli.
İstanbulda proje kapsamında neler yapıldı?
Fırçalar Sınıfta Dişler Yolunda projesi Kasım ayında Şişlide 10 ilköğretim okulunun1. sınıflarında 1400 öğrenci ile başladı. İstanbuldaki çalışmaları Dişhekimi Ali Ozan Top ile birlikte yürütüyoruz.
ProjedeŞişliKaymakamı Mehmet Öklü, Şişli Milli Eğitim Müdürü Ömer İlhan Güneş ve Milli Eğitim Müdür Yardımcısı Yakup Pelit sonsuz destek veriyorlar. Şu ana kadar 2 seans halinde 1400 öğrencinin dişlerine fırça ile flor jel ve 120 özel eğitime muhtaç çocuğumuza da florlu vernik uyguladık. Yine İstanbulun bir başka ilçesinde Mart ayı itibariyle 3500 öğrencide projeye devam edeceğiz. Çalışmaların sağlıklı yapılabilmesi için bazı bürokratik işlemlerin mutlaka yerine getirilmesi gerekiyor. Öncelikli sorunumuz ulaşım, İstanbula nazaran Anadoluda projenin yaşama geçirilmesi daha rahat gerçekleşebiliyor. Ancak İstanbulda örneğin Ayazağadan Şişliye ulaşmak bazen 1,5-2 saati bulabiliyor. Anadoluda iki şehir arasındaki yolculuk ancak bu kadar sürüyor.
Gerçekleştirdiğimiz uygulamalar sırasında Banat firması bizlere gerçekten büyük destek veriyor. Banattan temin ettiğimiz diş fırçaları özel kutularıyla birlikte öğrencilere dağıtılıyor. Fırçaların sınıflarda kalmasını istiyoruz. Bu sebeple projenin ismi Fırçalar Sınıfta Dişler Yolunda olarak adlandırıldı. Buna göre her gün beslenme saatinden sonra mümkün olduğunca öğretmenleri eşliğinde öğrencilerimizin dişlerini fırçalamalarını ve gecikmiş de olsa bu alışkanlığı kazanmalarını amaçlıyoruz. Burada en hassas nokta, 6 yaş dişlerinin çürümesini engellemek amacıyla florun uygulanmasıdır. Bunun yanı sıra verilen eğitimlerin önemi de göz ardı edilmemeli. Özellikle geleceğin anne adayları olan sağlık meslek liselerinde ve kız meslek liselerinin çocuk gelişim bölümlerinde okuyan kız öğrencilerimize ve velilere ağız ve diş sağlığı konusunda yapmaları gerekenler hakkında aktardığımız bilgiler gerçekten de Şişlide kulaktan kulağa yayılıyor. Şişlide yapılan bu proje tüm İstanbul ilçelerinde uygulanacak bir çalışmanın pilot uygulaması, bu doğrultuda projeyi gelecek yıl tüm ilçelere yaymayı hedefliyoruz.
Öğrencilerin projeye yaklaşımı nasıl oldu, ne tür tepkiler verdiler?
Okullarda gerçekleştirdiğimiz flor uygulamaları adeta şenlik havasında geçiyor. İlk uygulamalar konferans salonunda, diğerleri ise öğrencilerimizin kendileri tarafından sınıflarında yapılıyor. Öğrencilerle buluştuğumuz günlerde kendilerinden gayet olumlu yaklaşımlar alıyoruz. Bizim resimlerimizi yapan ya da şiir yazan öğrenciler duygulu anlar yaşamamıza neden oluyor. Çünkü bu çocukların hepsi ilgi görmek istiyorlar. Dolayısıyla bizlerin göstermiş olduğu yaklaşım onları çok mutlu ediyor. Çocuklarımızın mutluluğu bizlerin de mutluluk kaynağı oluyor.
Bundan sonraki süreç ile ilgili neler söylemek istersiniz?
Ağız ve diş sağlığının korunması hem bu çocukların hem de ailelerinin yaşamlarını güzelleştireceği gibi vücut sağlığı ile ilgili doğabilecek birtakım hastalıkların engellenmesini sağlayacaktır. Ülke ekonomisine katkı ve sağlıklı bir nesil oluşturmak için projenin yaygınlaşması çok önemlidir. Şu anda Anadoluda 16 ilde sürdürülen Fırçalar Sınıfta Dişler Yolunda projesinin İstanbulda yaygınlaşması, diğer illerimizde de hızla yaygınlaşması için çok önemlidir. Derneğimizin dişhekimi ve diğer gönüllüleri ile projeyi yürütürken yeni gönüllerin katkısının projenin tüm yurtta yayılmasında çok önemli olduğunu vurgulamak istiyorum. Sağlık Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığının kadrolarının katkılarının yanı sıra serbest dişhekimlerinin de bu projede rol almaları gerekmektedir. Proje kapsamında önümüzdeki yıllarda her okulun bulunduğu ilçedeki dişhekimlerinin sorumluluğunda eğitim ve uygulama çalışmalarına devam edilmesini sağlamak istiyoruz. Okullarda kullanılacak eğitim slaytları, animasyonlar ve uygulama çalışmalarının standartlarını oluşturmak amacıyla derneğimiz eğitim ve uygulama komisyonunda çalışmalarımıza devam ediyoruz.
Röportaj: Özgür Çilek - VYG Haber Merkezi
